Theo thông lệ xưa nay, mỗi vị Giáo Hoàng thường nhận một tên cho triều đại Giáo hoàng của mình. Vì thế, vị vừa được các Hồng Y cử tri trong Mật viện bầu là Giáo Hoàng liền được vị Hồng Y niên trưởng hay vị đại diện hỏi: Quo nomine vis vocari? Ngài nhận danh hiệu gì?

Danh hiệu Giáo hoàng, theo lịch sử còn ghi chép lại có từ hơn 1000 năm nay.

Năm 533, Vị Giám mục Mercurius được bầu chọn là Giáo hoàng. Ngài không muốn lấy tên của ngài trùng với tên của vị thần ngoại giáo, nên ngài nhận tên danh hiệu là Gioan II. Rồi năm 955, một vị Giám mục tên là Octavian được bầu chọn là Giáo Hoàng. Và vì không muốn có tên trùng với thần ngoại giáo hay vua chúa hoàng đế Octavius, nên ngài đã chọn danh hiệu Gioan XII cho triều đại giáo hoàng của mình.

Năm 983, Giám mục Petrus Canepanova được bầu chọn là Giáo Hoàng. Ngài muốn tránh tên của Đức giáo Hoàng Phêrô, vị Giáo Hoàng thứ nhất của Giáo Hội, nên đã chọn danh hiệu là Gioan XIV.

Năm 996, vị Giám mục Bruno von Kaernten người Đức được bầu chọn là Giáo hoàng. Và năm 999, vị Giám mục Gerbert von Aurillac, người Pháp đầu tiên được bầu chọn là Giáo hoàng. Tên của hai vị này có nguồn gốc Nhật nhĩ man, thời đó còn xa lạ với truyền thống giáo hoàng. Nên hai vị đã đổi tên. Vị Giám mục Bruno von Kaernten lấy danh hiệu là Giáo hoàng Gregor V, Đức Giám mục Gerbert von Aurilla lấy danh hiệu giáo hoàng là Silvester II.

Rồi sau này, Giám mục Petrus von Albano được bầu chọn là Giáo hoàng cũng đổi tên lấy danh hiệu là Sergius IV (1009-1012).

Từ những tiền lệ có những lý do văn hóa lịch sử, nên từ cuối thế kỷ 10, phần đông các vị Giáo Hoàng thường đổi lấy tên mới cho triều đại của mình, khi được bầu chọn thành giáo hoàng. Và thông lệ này đã trờ thành nếp tập tục trong Giáo hội Công giáo. Các vị Giáo hoàng nhận danh hiệu mới cho triều đại giáo hoàng của mình, cho dù tên thánh rửa tội của các vị có khác đi nữa.

Với danh hiệu giáo hoàng, vị tân Giáo hoàng không còn là vị trước khi được bầu chọn nữa. Chính vì thế, tên của ngài cũng không được trùng với tên trước đó nữa. Việc này mang sắc thái đặc biệt quan trọng cho việc nhận lãnh chức vị là Giáo hoàng. Việc đổi tên lấy danh hiệu mới của vị Giáo hoàng không bao giờ được công nhận xem là Bí Tích như chức Linh Mục hay chức Giám Mục.

Nhưng danh hiệu của Đức giáo hoàng chọn cũng nói lên trọng tâm chương trình làm việc của triều đại mình.

Lịch sử còn ghi chép lại trong quãng thời gian 1000 năm trở lại đây, chỉ có ba lần truyền thống Đức giáo hoàng đổi tên nhận danh hiệu mới khi lên ngôi bị gián đoạn không được thực hiện. Vào thời kỳ Phục hưng Giáo hoàng Julius II (1503-1513) giữ tên cũ của mình. Cũng như thế, thời Đức giáo hoàng Hadrian VI (1522-1523) và thời Đức giáo hoàng Marcellus II (1555), Đức giáo hoàng này trị vì ngắn nhất, chỉ vỏn vẹn có ba tuần lễ trong lịch sử Giáo hoàng của Giáo Hội Công giáo, ngài qua đời vì bị bệnh.

Cho tới Đức giáo Hoàng Benedicto XVI, có tất cả 82 danh hiệu được các Đức giáo hoàng chọn. Danh hiệu được yêu thích chọn nhiều nhất là Gioan tới 23 vị, kế đến là danh hiệu Gregor với 16 vị, danh hiệu Benedicto có 16 vị, danh hiệu Clemento có 14 vị, danh hiệu Innozenz có 13 vị, danh hiệu Leo có 13 vị, danh hiệu Pius có 12 vị.

Đức giáo hoàng Gioan Phaolo I năm 1978 là vị Giáo hoàng đầu tiên có danh hiệu với hai tên Gioan và Phaolô. Ngài muốn chọn như thế để nối tiếp truyền thống của hai vị Giáo hoàng tiền nhiệm là Gioan XXIII và Phaolô VI. Cũng có suy luận cho rằng, Đức Giáo hoàng Gioan Phaolô I là người Ý, có sáng kiến sáng tạo về nghệ thuật nhiều hơn, nên ngài đã đưa ý kiến sáng tạo vào việc nhận danh hiệu triều đại Giáo hoàng với hai tên.

Đức Giáo Hoàng kế vị ngài sau đó cũng chọn lấy danh hiệu như ngài là Gioan Phaolô II (1978-2005), vừa nhắc nhớ đến các vị Giáo hoàng thời Công đồng Vatican II và vừa nhớ đến vị Giáo hoàng tiền nhiệm Gioan Phaolô I vừa mới băng hà sau 33 ngày trị vì trên ngôi Giáo hoàng.

Đức Giáo hoàng Benedictô XVI chọn danh hiệu Benedictô, như ngài giải thích cắt nghĩa vì muốn nhớ đến hình ảnh của Đức giáo hoàng Benedicto XV (1914-1922), một vị Giáo hoàng xây dựng hòa bình, cũng như Thánh Benedictô (480-547), vị sáng lập Dòng Benedictô và là Thánh bổn mạng của Âu Châu.

Mỗi vị Giáo Hoàng được tự do chọn tên danh hiệu cho triều đại giáo hoàng của mình. Các vị có thể căn cứ theo truyền thống đã có, hay có thể sáng tạo, lập ra điều gì mới.

Nhưng cho tới bây giờ, ngày hôm nay danh hiệu Phêrô vị Giáo hoàng tiên khởi của Giáo Hội được chính Chúa Giêsu tấn phong làm Giáo hoàng, danh hiệu Giuse là cha nuôi Chúa Giêsu cũng là Thánh bổn mạng của Giáo Hội, tên của các Thánh Tông đồ Chúa Giêsu cũng như tên của bốn vị Thánh sử viết Phúc Âm đã không có vị Giáo hoàng nào chọn.

Riêng tên Gioan có nhiều vị Thánh trong Giáo Hội. Trong trường hợp Đức giáo hoàng nào chọn danh hiệu Gioan, đó là Thánh Gioan tẩy giả, chứ không phải Thánh Gioan Tông đồ thánh sử viết Phúc Âm.

Những vị Giáo hoàng thời Giáo Hội ban đầu tới thế kỷ thứ 6, hầu hết đều là những vị Thánh được tôn kính trong Giáo hội. Nên tên của các Ngài trở thành tên Thánh rửa tội cho những thế hệ sau đó, cho tới bây giờ vẫn còn được nhận dùng, như Eugeno, Julius, Pascal, Urban, Silvester, Felix...

Hôm nay ngày 13.3.2013, Đức Hồng Y Jorge Mario Bergoglio, đến từ Argentina đã được bầu chọn là Giáo Hoàng thứ 266 của Giáo hội Công giáo, kế vị Thánh Phêrô. Ngài chọn danh hiệu Phanxicô.

Đức tân Giáo hoàng Phanxicô I năm nay 76 tuổi, là tu sỹ Dòng Tên. Ngài nổi tiếng là Hồng Y của người nghèo. Đứng trước ban công đền thờ Thánh Phêrô trong cung cách một người cha có lòng từ tâm nhân hậu, ra mắt chào dân chúng đang tụ họp chào đón ngài giữa trời mưa rét.

Ngài kêu mời mọi người đang hiện diện ở quảng trường Thánh Phêrô cùng với ngài cầu nguyện đọc kinh Lạy Cha, kinh Kính mừng và kinh Sáng danh. Rồi trước khi ban phép lành Urbi et Orbi, ngài đã yên lặng chắp tay cúi mình sâu trước ban công, âm thầm cầu nguyện. Trước khi ra về, ngài còn nói lời cám ơn từ giã mọi người đến chào đón ngài.

Danh hiệu Đức tân Giáo hoàng chọn là Phanxicô, nói lên chương trình sống làm việc theo gương khó nghèo của Thánh Phanxicô, nó phản ảnh cung cách sống của ngài lúc còn là Tổng giám mục ở Buenos Aires, bênh đỡ cho người nghèo. Như tiếng tăm người ta nói về ngài: hồng Y của người nghèo.

Đức giáo hoàng vẫn mừng kính Thánh bổn mạng của ngài, mà cha mẹ ngài đã chọn đặt cho, như vị Thánh quan thầy bảo trợ từ ngày lãnh nhận Bí tích Rửa tội.

Chào mừng Đức tân giáo hoàng Phanxicô I.

13.3.2013

Lm. Daminh Nguyễn ngọc Long