Giáo dục, đặc biệt là giáo dục con cái, là một khoa học nhưng cũng là một nghệ thuật nên không thể đóng khung thành công thức để áp dụng cho cho tất cả mọi trường hợp. Tuy nhiên, cũng giống như các môn nghệ thuật, khiêu vũ, ca múa… để trình diễn những điệu vũ bay bướm, đẹp mắt phải bắt đầu từng bước, mà muốn vậy, cần phải nắm vững và tập luyện đúng quy tắc và cách thức để trước hết không bị vấp ngã. Cũng thế, để có thể giáo dục con cái một cách hiệu quả, cần phải biết rõ và hành xử những nguyên tắc phù hợp.

Ai có con mà không phải dạy dỗ, nhưng dạy dỗ cách nào để có hiệu quả lại là một nghệ thuật lớn, cần phải nắm rõ những nguyên tắc đã được đúc kết từ nhiều công trình nghiên cứu giá trị và nhất là, đã được rút ra từ thực tế cuộc sống của thời đại hôm nay.

Có 8 nguyên tắc cơ bản:

 

Các bậc cha mẹ thừa nhận tầm quan trọng của việc dạy dỗ con cái, nhưng không phải tất cả đều ý thức và thực hiện đầy đủ điều này, nhất là trong thời buổi kinh tế, thị trường, nhà nhà, người người đều hối hả, vất vả đáp ứng nhu cầu vật chất, chạy theo đồng tiền. Vì vậy, đã xảy ra nhiều điều nghịch lý và đáng tiếc, cười ra nước mắt. Không có thời gian dành cho con cái; thậm chí, nhiều gia đình đã phải thuê người…chơi với con, để mình có thời gian đi… chơi với người khác giải quyết nhu cầu công việc. Hoặc ỷ lại rồi giao phó chuyện dạy dỗ con cái cho ông bà, cô chú và ngay cả người giúp việc nhà…

Một khi ý thức đúng đắn việc giáo dục con cái có tầm quan trọng hàng đầu, trên cả sự nghiệp, tiền của thì, dù ai cũng chỉ có 24 giờ một ngày, không hơm kém, mỗi người vẫn tìm thêm được thời gian dành cho con cái.

 

Không có mục tiêu rõ ràng, hoặc mục tiêu theo thị hiếu thời thượng, bất chấp hoàn cảnh, điều kiện gia đình, khả năng, khuynh hướng và ý thích của con cái sẽ là tai họa thay vì hạnh phúc cho con. Đặc biệt, việc cha mẹ áp đặt ý chí của mình lên con cái, sẽ gây rất nhiều bất lợi, có thể làm cho con cái suy sụp, mặc cảm rồi oán hận cha mẹ.

Ông bà, cha mẹ, cô dì, chú bác phải thống nhất quan điểm, rồi xác định vai trò của mình và đề ra cách thức hướng dẫn con cháu. Thiếu sự thống nhất này sẽ dẫn đến những hậu quả không nhỏ, trẻ sẽ hoang mang không biết nghe ai, tin ai, rồi tự xoay sở, thăm dò, cuối cùng ngả theo người quyền lực nhất trong nhà. Từ đó, trẻ sẽ dần biến thành một kẻ cơ hội, giỏi đối phó nhưng thiếu trung thực.

Gia đình cần đặt lợi ích của con cái lên hàng đầu, thay vì áp đặt ý chí và kỳ vọng của cha mẹ lên con cái.

 

Làm gương khác với “mẫu gương”- tấm gương mẫu mực, tuyệt hảo; cha mẹ không hoàn hảo nhưng phải chân thành, cầu tiến. Khi sai lỗi, cha mẹ phải dũng cảm thừa nhận, xem như một cách thức giáo dục và giúp con có thái độ đúng trước các sai lỗi tương tự. Không cần phải hoàn hảo như một “mẫu gương”, nhưng làm gương cho con cái thì cha mẹ nào cũng làm được nếu thực sự muốn xây dựng một gia đình hạnh phúc trong đó con cái được giáo dục đầy đủ.

 

Nếu quốc gia có quốc pháp thì gia đình cũng phải có gia phong. Khác với luật pháp quốc gia nghiêm minh nhưng lạnh lùng, luật lệ của gia đình được hình thành trên tinh thần YÊU THƯƠNG, và thể hiện bằng những hành động bao dung, thông cảm, tránh dừng lại ở những lời nói suông. Từ đó hình thành một nề nếp văn hóa và nhân bản trong gia đình.

 

6/ TÔN TRỌNG SỰ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CỦA CON: 

Tôn trọng đích thực là bảo vệ và tạo điều kiện cho sự phát triển của con, nghĩa là biết lắng nghe mà không áp đặt, không xúc phạm, vùi dập và làm tổn hại con (ép học). Hiểu rõ quy luật phát triển, hồn nhiên của tuổi thơ, nghịch ngợm của tuổi trẻ, nhiệt tình của thanh niên.

 

Nhờ yêu thương, trẻ cảm nhận ngay được điều này để  từ đó thấy mình có giá trị, tự tin và tự trọng. Qua nghiêm khắc, trẻ biết giới hạn và điều chỉnh để tiến bộ.

Quá yêu thương nhưng ít nghiêm khắc, trẻ sẽ ỷ lại và yếu đuối, thiếu tự lập.

Quá nghiêm khắc, ít yêu thương, trẻ sẽ trở nên nhu nhược, chai lì.

Phải gia giảm, điều chỉnh cho phù hợp với mỗi tình cảm và khuynh hướng của từng trẻ. Để biết rõ khuynh hướng và tình cảm ấy cần phải có thời gian để gần gũi, chia sẻ và chơi đùa với chúng.

 

Khác với những kiểu áp đặt, coi con cái như “vật sở hữu” để áp đặt nhào nặn con cái theo ý muốn và khuynh hướng riêng mình, cha mẹ phải tự trang bị những kiến thức và kỹ năng giáo dục con, hiểu tâm lý theo từng lứa tuổi và nhất là, những đặc điểm của từng đứa con trong gia đình. Một công việc không hề là nhẹ nhàng, đơn giản, nhưng cũng thật thú vị và hấp dẫn cho những ai muốn xây dựng một gia đình đúng nghĩa.